Ongevallen met E-steps

De Onderzoeksraad voor de Veiligheid  adviseert een integrale risicobeoordeling voor alle lichte elektrische voertuigen (LEV); technische eisen aan de voertuigen moeten in samenhang met het gebruik in het verkeer én de inrichting van de weg worden opgesteld. De Minister van Infrastructuur en Waterstaat  neemt de aanbevelingen van de Onderzoeksraad  over en wil - bij voorkeur in Europees verband - toelating- en verkeersregels voor LEV. Dit kan betekenen dat de populaire E-step, waarmee nu illegaal gereden wordt, straks wel op de openbare weg mag.

Wat weten we over ongevallen, en is de E-step voldoende veilig om op het fietspad of de weg toe te staan?

 

E-steps in opmars

Deelsteps zijn in twee jaar van Californische start-ups tot een mondiale miljardenbusiness uitgegroeid. E-steps zijn een succes vanwege het rijplezier, alternatief vervoermiddel in dichtgeslibde binnensteden en het gebruiksgemak voor the last mile in combinatie met openbaar vervoer en carpooling. Vanwege de voordelen voor doorstroming, luchtkwaliteit en parkeerdruk kijken veel steden welwillend naar het gebruik van E-steps. Europese landen kunnen sinds 2016 - als uitzondering op de Europese typegoedkeuring voor motorvoertuigen - E-steps als categorie op de openbare weg toestaan. De meeste Europese landen hebben inmiddels nationale regels voor E-steps (<20 of <25 km/u; <0,5 tot <1kW; >14 jaar tot >18 jaar). Nederland is - met het Verenigd Koninkrijk - het laatste Europese land waar de E-step niet als categorie is toegestaan en waar strenge eisen voor toelating op de openbare weg gelden (cf. beleidsregel voor zgn. bijzondere bromfietsen).

 

Veiligheidseisen ?

De Onderzoeksraad voor Veiligheid  adviseert om veiligheidseisen voor voertuigen en aanvullende veiligheidsmaatregelen in het verkeer op een zelfde manier te beoordelen voor a) scootmobielen en elektrische (bak-)fietsen, waarvoor nu geen veiligheidseisen gelden; b) (snor-)scooters, brommobielen en bijzondere bromfietsen zoals Stint^®, Segway^® en LEF^®, waarvoor Europese resp. Nederlandse voorschriften gelden; c) E-steps, monowheels, E-boards en hoverboards die nu niet zijn toegestaan op de weg. Tot nu toe heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat  en de RDW  de E-step beschouwd als een brommer en eisen aan E-steps gesteld die gebaseerd zijn op de regelgeving voor brommers. Dat is te billijken, omdat technische veiligheidseisen voor brommers waarschijnlijk ook de veiligheid van E-steps ten goede komen. E-steps zijn echter kleiner, lichter en langzamer dan scooters; vergelijkbare veiligheidseisen en plek op de weg als voor E-bikes ligt voor de hand.

Uit veiligheidsonderzoek in België, waar E-steps al tien jaar op de openbare weg zijn toegestaan, blijkt dat E-steps relatief veilige, lichte elektrisch voertuigen (LEV) zijn. Qua valpartijen en (bijna-)ongevallen zijn E-steps vergelijkbaar met segways, die ook in Nederland op de openbare weg zijn toegestaan. De veiligheid van E-steps wordt niet alleen bepaald door ontwerp- en materiaaleisen (productveiligheid), maar ook door rijgedrag (snelheid en plek op de weg), interactie met en gewenning door andere weggebruikers en kuilen en hobbels in het wegdek.

 

Ongevallen

Ongevallen met E-steps worden nog niet apart geregistreerd. Het CBS publiceert een jaarlijks overzicht van verkeersongevallen met dodelijke afloop en met letselbehandeling in het ziekenhuis, waarin fietsers, scooterrijders, automobilisten, etc. worden onderscheiden. Over ongevallen met E-steps is in Nederland geen informatie. In de Verenigde staten zijn afgelopen jaar wel (beperkte) gegevens over ongevallen verzameld, maar niet in vergelijking met andere vervoersmiddelen. Een duidelijk beeld - met cijfers gestaafd - over de veiligheid van E-steps bijv. in vergelijking met (elektrische) fietsen of scooters tekent zich nog niet af.

bron: veiligheid.nl	2016	2017	2018	2019
dodelijke ongevallen	40	57	57	65
ongevallen met letsel	14.900	15.100	15.500
aantal elektrische fetsen	1.4 miljoen	1,6 miljoen	1,9 miljoen	2,4 miljoen

E-steps zijn qua snelheid, gewicht, plek op de weg vergelijkbaar met E-bikes. Van verkeersongevallen met E-bikes zijn er wel jaarlijkse gegevens. Met de groeiende verkoop en gebruik van E-bikes is ook een toename van verkeersongevallen te zien. Jaarlijks zijn er ca 50 dodelijke ongevallen en ca 15.000 ongevallen waarbij letsel bij de spoedeisende hulp behandeld wordt. Op een groeiende vloot van E-bikes is dat jaarlijks ongeveer 30 dodelijke ongevallen per miljoen E-bikers en ongeveer 10 ongevallen met letsel per 1000 E-bikers. Als deze indicatieve cijfers van E-bikes vertaald worden naar E-steps - waarvan er naar schatting enkele duizenden tot tienduizend in Nederland zijn én waarmee - enkele legaal en de meeste illegaal - op de openbare weg wordt gereden - zijn enkele tientallen ongevallen met letsel per jaar te verwachten en minder vaak dan 1 keer per jaar een dodelijk ongeval. Dit spoort met tot nu toe sporadische berichten over verkeersongevallen met E-steps. In Nederland is gelukkig nog geen dodelijk ongeval met een E-step bekend.

 

Deelstep

In de Verenigde Staten zijn sinds 2017 in bijna honderd steden deelsteps geïntroduceerd, in Europa sinds medio 2018 in ruim zeventig steden. In de Verenigde Staten zijn acht dodelijke verkeersongevallen bekend en ruim 1500 ongevallen met letsel dat bij de spoedeisende hulp behandeld is. Door de opkomst van deelsteps is het aantal ongevallen verdubbeld. Er lijken relatief vaker ongevallen met deelsteps voor te komen dan met deelfietsen of deelscooters. In enkele steden registreren ziekenhuizen ongevallen met E-steps. Er is een toename van het aantal ongevallen sinds de introductie van deelsteps; in steden met een deelstepvloot zijn er enkele tientallen ongevallen per maand bekend (jaarlijks ongeveer 100 ongevallen per 1000 deelsteps). 

In Brussel worden ruim een half jaar E-step-ongevallen geregistreerd en het beeld is dat het vooral om valpartijen gaat waarbij geen andere weggebruikers betrokken zijn, meer dan de helft 's avonds gebeurt en in een derde van de ongevallen alcohol in het spel is. In een grootschalige pilot met deelsteps in de Amerikaanse fietsstad Portland-Oregon was er aanvankelijk een forse toename van het aantal ongevallen met E-steps en nam dat binnen enkele maanden weer af tot het niveau van voor de pilot. Met deelsteps leken vaker valpartijen voor te komen dan met fietsen. In Austin-Texas bleek dat eenderde van de ongevallen tijdens de eerste rit en tweederde van de ongevallen tijdens de eerste 10 ritten plaatsvond.

Beperkte rijervaring met deelsteps is een risicofactor. Deelsteps worden gebruikt door mensen die nauwelijks rijervaring hebben en/of na een avondje stappen met alcoholgebruik. Het is voorstelbaar dat deelsteps vaker bij ongevallen betrokken zijn dan forenzen met een eigen E-step. Bij een derde tot de helft van de ongevallen is er hoofdletsel en slechts bij een paar procent van de ongevallen werd een helm gedragen. Deelbedrijven vragen hun gebruikers voor ze digitaal een E-step ontgrendelen in te stemmen met de veiligheidsvoorschriften: helm, minimaal 18 jaar, niet op stoep; geen drank of drugs, geen duopassagier. Dat is niet vrijblijvend én sowieso verstandig.

 

2019	deelstepvloot	ongevallen met letsel	dodelijke ongevallen	bijzonderheden ongevallen
België	4000 in Brussel <2250 in Antwerpen	30 à 40 per maand	1 1	>90% enkelvoudig (valpartij); 36% hoofdletsel, 35% na alcoholgebruik
Denemarken	<3000 in Kopenhagen	100 in 6 maand	-	>30% na alcoholgebruik
Duitsland	5000 in Berlijn 3500 in Keulen 1300 in Düsseldorf	74 in 3 maand 104 in 5 maand 21 in 3 maand	- - -	>30% na alkoholgebruik, >95% enkelvoudig (valpartij)
Frankrijk	20.000 in Parijs 4500 in Marseille 3000 in Lyon Bordeaux	284 in 2017 283 in 8 maand 110 in 4 maand	1 - - 1
Oostenrijk	6500 in Wenen	200 in 3 maand	-
Spanje	8000 in Madrid Valencia	39 in 4 maand	- 1
Zweden	1500 in Stockholm	241 in 8 maand	1
Oregon-USA	2000 in Portland 0,2 miljoen ritten per maand	176 in 4 maand; 183 in 7 maand 18 à 25 ongevallen per 100.000 ritten	-	83% enkelvoudig (valpartij)
California-USA	21.000 in Los Angelas 1 miljoen ritten per maand	249 in 12 maand	-	91% enkelvoudig (valpartij); 40% hoofdletsel; 5% na alcoholgebruik
Texas-USA	14.000 in Austin 0,5 miljoen ritten per maand	192 in 3 maand 14 ongevallen per 100.000 ritten	1	84% enkelvoudig (valpartij); 48% hoofdletsel; 29% na alcoholgebruik

 

Veilige E-steps ?

E-steps lijken - op basis van indicatieve ongeval-statistieken - niet veiliger of onveiliger dan andere lichte elektrische voertuigen. Omdat er geen cijfers over ongevallen zijn, is er vooralsnog geen reden om vanwege de veiligheid E-steps van de openbare weg te weren. 

In (buitenlandse) steden met een deelstepvloot is er een toename van de ongevallen en zijn er inmiddels zowel in Amerka als in Europa een tiental   verkeersdoden met E-steps te betreuren.  Daarbij gaat het voor 80% à 90% om valpartijen (en geen aanrijdingen). Beperkte rijervaring, alcoholgebruik en slecht wegdek zijn belangrijke risicofactoren. 

Steden - zeker als deelsteps worden toegelaten - kunnen niet volstaan met (nationale) technische veiligheidsvoorschriften voor E-steps. Actief beleid voor veilig gebruik van E-steps is nodig door bijv. zonering  én door oneffen wegdek geschikt te maken voor E-steps. De klassieke scheiding van weg, fietspad en stoep met steile stoepranden vormt voor E-steps met kleine wielen (net als voor scootmobielen) een risico.

Samenwerking met deelbedrijven biedt nieuwe mogelijkheden voor veiligheidsmaatregelen. Met de app- en gps-technologie van deelsteps zijn bijv. voetgangerszones, drukke autostraten, horecagebieden, of nachtelijke uren af te sluiten. Voor de Nederlandse situatie zijn ervaringen in fietssteden, zoals Kopenhagen, Stockholm, Berlijn en Portland, interessant. Verkeersmaatregelen die vanwege de ongevallen vanaf 2020 in Frankrijk zijn aangekondigd - zoals niet op de stoep rijden, maximum snelheid van 25 km/u, geen smartphone gebruiken tijdens het rijden, minimum leeftijd van 12 jaar, niet tegen de verkeerstroom rijden - zijn in een fietsland al vanzelfsprekend.

 

 

Al lijkt het eenvoudig en vertrouwd, een E-step is echt anders dan een fiets of scooter:

• geen smartphone of headphone;

• helm op (het idee is dat een helm bescherming geeft, maar er is geen evident beeld uit onderzoek);

• beide handen aan het stuur, gebruik richtingaanwijzers;

• zichtbaar met voor- en achterlicht en/of fluoriserend hesje;

• langzaam op klinkers, stapvoets op de stoep;

• gebruik vooral je achterrem en leun dan naar achteren;

• extra achterlichtje op je kraag of rugzak;

• rem af voor je achterom kijkt;

• geen tas aan het stuur (neem rugzak mee);

• oefen in een rustige straat.